Hoe de RTTY-dames de kerst opvrolijkten

Hierbij een bijdrage van Peter Meijers – PA2PME

Het wordt tijd een stuk Gooise amateurradio-historie aan de vergetelheid te onttrekken. Gedurende enkele jaren werden de zendamateurs in het Gooi en omgeving getrakteerd op prettig gestyleerde dames, Disney- en andere stripfiguren tijdens de Gooise RTTY kerstmarathon.

We spreken over eind zeventiger, begin tachtiger jaren. Dankzij een zendamateur die dicht bij het PTT-vuur zat, kwamen tegen een redelijke prijs Siemens T100-telexen beschikbaar.  Via  een lotingsysteem gingen die naar gelicenceerde radiozendamateurs. Je moest de telex wel zelf ergens in de buurt van Den Haag afhalen en betalen bij de betrokken zendamateur. In die tijd moest je voor het gebruik van een telex als zendamateur bij de Radio Controle Dienst (RCD) een aparte telexmachtiging aanvragen.

Met een telex alleen was je er niet. Er moest een telexconverter worden gebouwd.  Bij mijn beste weten waren er niet of nauwelijks kant en klare converters beschikbaar. In het blad Radio Electronica stond een schema met bouwbeschrijving. Dat was voor veel zendamateurs een uitkomst en het ontwerp werd op ruime schaal gebouwd.

Ik was geen groot zelfbouwer maar het lukte een converter werkend te krijgen met de hulp van Ruud PA0RVL – die qrl-matig met telexen werkte – en Louis PA0LVL, die een engelengeduld met mij had.

De telex, een Siemens T100, altijd perfect onderhouden door de PTT, werkte grandioos. Kort nadat ik de telex via de converter aan de Yaesu FT707       HF-zendontvanger had gekoppeld, kwam er wereldnieuws via de HF-banden mijn shack binnen. Amerika ontsnapte in maart 1979 ternauwernood aan een nucleaire catastrofe, toen een ventiel in het koelingsysteem van de atoomcentrale in Three Mile Island in Pennsylvania niet meer sloot. Als gevolg daarvan werden  radioactieve gassen geloosd in de atmosfeer en het ontstond een kernsmelting, waardoor de kernreactor ernstig werd beschadigd.

Via de persbureaus UPI, AP en Reuters, die destijds over de kortegolf hun berichten naar de aangesloten nieuwsmedia verstuurden, kon ik deze calamiteit op de voet volgen. Ook al omdat de telex stond afgesteld op 50 Bd, een snelheid die ook commercieel werd gebruikt. In de USA moesten zendamateurs naar een 45,5 Bd-afstelling om meelezen van het commercieel verkeer te blokkeren.

Door het jaar heen volgde ik de RTTY-bulletins van de Veron en de VRZA en maakte QSO’s via de telex op VHF. Meerdere zendamateurs in het Gooi kregen de beschikking over een telex: de Duitse Siemens in verschillende modellen, Kleinschmidt en via de dump kwamen ook de Creed-telexen in handen van zendamateurs.

Wat heeft het Gooi met dit alles van doen? Het idee onstond om een     RTTY- marathon te houden gedurende de kerstdagen. Thijs, toen PA3BJG, nu PA5TYS  en Joop, toen PA3BMV, nu PA9JOO, waren de gangmakers. En zo gebeurde het, dat op kerstavond 1979 vanaf zes uur ‘s avonds de ponsbanden door hun ponsbandlezers rolden. De gebruikte frequentie was 145.300, die de hele kerstperiode continue in gebruik was in het Gooi. Via de RTTY-converter en zend-ontvanger kon het hele Gooi en daarbuiten meegenieten. Tenminste als de ontvangende zendamateurs thuis ook over een zendontvanger, converter en telex beschikten. De uitzending duurde ruim achtenveertig uur.

Tijdens de RTTY-marathon werden uit tekens opgebouwde plaatjes verstuurd. Het zenden van een afbeelding van een dame duurde enkele uren. Dat gold ook voor Goofy en zijn vrienden. De telex bleef gedurende beide kerstdagen dag en nacht aanstaan. Ik begrijp nog steeds niet dat de rammelende telex geen klachten veroorzaakte in de familie. Kennelijk was het huis goed geïsoleerd.

Om niets van het spektakel te hoeven missen waren een nieuw telexlint en een volle papierrol geen overbodige luxe. Dat was in mijn geval geen probleem. Op mijn werk, het NOS Journaal, stond een batterij telexen vierentwintig uur per dag te draaien. Er bleef altijd wel een bijna volle papierrol over aan het begin van de nacht en een lint was geen probleem.

Na vierendertig jaar mag je vaststellen dat de kwaliteit van de uitzendingen voortreffelijk was. Vrijwel alle ‘tekeningen’ zijn zonder storing op mijn telex aangekomen. Ik heb een groene map waarin de verschillende kunstwerken bewaard zijn gebleven. Die hebben de tand des tijds en de enkele verhuizingen overleefd. Zover ik weet  is dit evenement nog enkele jaren herhaald. Maar dat zal Thijs wel precies weten.

De Siemens T100 en de ponsbandlezer T61 zijn met de converter een paar jaar geleden bij een geïnteresseerde liefhebber terecht gekomen. Ze hebben een goede oude dag. Rest het sentiment, de herrinnering aan de RTTY kerstmartathon. We hebben als zendamateurs nog wel RTTY beschikbaar als een te gebruiken mode, maar daar krijg je geen dames meer mee geprint. Alles gaat nu via de zendontvanger, een computer en een TNC of sound card interface. Hooguit kun je met SSTV wat plaatjes doorsturen, maar dat is lang zo apart niet meer in vergelijking met de RTTY-kerstmarathon van Thijs en Joop, onze Gooise RTTY-helden.

Peter Meijers PA2PME

PI4RCG live vanuit de Radiokelder

Donderdagavond 2 januari komt PI4RCG het verenigingsstation van de VERON afd ‘t Gooi LIVE vanuit de Radiokelder in het Lucentgebouw.
Op de foto ziet je Jan PA0MW bezig met de voorbereidingen voor de uitzending die om 21.00 uur begint.

Enkele impressies uit het PI4RCG a GoGO café

De live uitzending vanuit de Radiokelder

Onze inmeldrondelogger Thijs – PA5TYS

Klik hier voor een overzicht van de gemaakte verbindingen (PDF)